Wat uiteindelijk telt in het leven is wat je bereikt, niet wat je hebt geroepen

Wat mij enorm fascineert is hoe de mens, een ‘dier’ dat door instincten (honger, vermoeidheid, lust, …) wordt gedreven in staat is tot moreel denken, empathie, cultuur, verbeelding.

Sommigen gaan ervan uit dat we door God gecreëerd zijn en in zekere zin ‘moreel geprogrammeerd’ zijn. Dat ons leven een voorbereiding is op het hiernamaals.

Als agnost durf ik dat noch ontkennen noch bevestigen. Ik voelde God nog niet.

Wat ik wel besef is dat ons moreel denken niet los kan gekoppeld worden van de gemeenschap maar ook het tijdsgewricht waarin we leven. Goed en kwaad worden gedefinieerd en ingevuld door de res publica. Moreel denken kent doorgaans geen grote disrupties.

Activisten leiden de dans op een revolutionaire manier maar krijgen de gemeenschap moeizaam mee, wel integendeel. Zijn ze kanaries in de koolmijn of net niet?

Identiteit is lokaal en in de tijd verankerd. Dat is ook de reden waarom ‘woke’ zo’n boze en beladen reacties met zich teweegbrengt.

Ik ben een conservatief. Ik geloof in geleidelijkheid. Ik ben niet tegen verandering. Wel tegen brutale verandering. Een gemeenschap is niet kneedbaar. Alles verandert maar best gestaag. Wat uiteindelijk telt in het leven is wat je bereikt, niet wat je hebt geroepen.

Is de morele vlam universeel of is ze particulier? Da’s wellicht de meest gestelde vraag onder moraalfilosofen.

Ik kan ze vooralsnog niet beantwoorden maar geloof eerder in het particularisme. Er is wel ergens een gemeenschappelijke deler over goed en kwaad maar gelijk waar in de wereld en tijd kennen goed en kwaad andere invullingen en schakeringen. Alles is zo contextueel. Daarom is het bijvoorbeeld voor ons zo moeilijk om de politiek in de VS te begrijpen, laat staan te beoordelen.

Toch merk ik een terugval in moreel denken. Gemeenschappen en contexten worden weggevaagd ten voordele van een soort van wereldburgerschap. Daar geloof ik niet in want dat laat weinig ruimte voor morele connectie toe. Moraliteit heeft lokale wortels nodig, voorbeelden, metaforen, contextuele reflectie.

Waar is de tijd van het dorp? Met de meester, juffrouw, notaris, advocaat, doktoor, pastoor? Ik geloof daarin. Niet omdat ze ons zeggen hoe we moeten denken. Maar wel dat we moeten denken. Figuren met een zekere morele autoriteit. Ze dragen een zekere vorm van traditie en sporen uit het verleden mee. Ze bieden wat houvast in een complexe wereld. Moeten we ze klakkeloos geloven? Neen, ik rebeleer altijd. Maar wat is een bestaan zonder zekerheden om tegen te rebelleren?